Yeni Yayın: Arapçada Zaman Kalıpları: Kullanım Alanları ve Türkçedeki Zamanlarla Karşılaştırılması (İndir)

Bütün dillerde geçmiş zaman, şimdiki zaman ve gelecek zaman olmak üzere fiillerle ifade edilen üç temel zaman vardır. Arapçada fiil, mazi, muzari ve emir fiili olarak üçe ayrılır. Mazi fiil geçmiş zamanı, muzari fiil şimdiki ve gelecek zamanı, emir fiili ise gelecek zamanı ifade eder. Bunlar, fiillerin sarfî zaman ifadesidir. İsm-i fail, ism-i mef’ûl, isim fiili ve mastar gibi kalıplar da cümle içinde zaman ifade eder. Bu ise nahvî zamandır. Nahvî zaman çerçevesinde mazi fiil şimdiki ve gelecek zamana, muzari fiil ise geçmiş zamana delalet edebilir. Fiillerin ve fiil dışındaki kalıpların ifade ettiği zamanlar, cümle içindeki -lafzî ya da hâlî- karinelerin bilinmesiyle anlaşılır. Çalışmamızda bu sarfî ve nahvî zaman ifadelerinin ortaya çıktığı yerler, kullanım alanları ile birlikte incelenmiş, Türkçe zaman kalıplarına Arapça denk karşılıkları verilerek bir karşılaştırma yoluna gidilmiştir.

Prof. Dr. Mehmet Ali Şimşek

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, Arap Dili ve Belagati Anabilim Dalı

 https://orcid.org/0000-0002-6085-7036

Dr. Öğr. Üyesi Zeynep Arkan

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Mütercimlik ve Tercümanlık Bölümü, Arapça Mütercim Tercümanlık Anabilim Dalı

 https://orcid.org/0000-0003-0534-186X

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili ve Belagati, Arapça Fiiller, Fiilimsiler, Zaman İfadesi, Türkçe Kipler

Özet

Zaman, eylemle iç içe olan bir olgudur. Çünkü eylemlerin bir zaman içinde gerçekleşmesi gerekir. Bütün dillerde temel olan üç zaman vardır. Bunlar: Geçmiş zaman, şimdiki zaman ve gelecek zamandır.

Eylemin gerçekleştiği zaman, Arapçada fiil ile ifade edilir, zira fiiller, eylemin gerçekleştiği zamanı ifade etmek için vardır. Arapçada fiil; mazi, muzari ve muzari fiilin bir versiyonu olarak kabul edilen emir fiili olarak üçe ayrılır. Bu üç kalıp Arapçada zaman sisteminin temelini oluşturur.

Mazi fiil geçmiş zamanı, muzari fiil şimdiki ve gelecek zamanı, emir fiili ise gelecek zamanı ifade eder. Fiillerin ifade ettiği bu zamanlar, fiillerin hiç bir karine olmaksızın kendi içinde sağladıkları sarfî zamandır.

Zaman, fiil dışında bazı kalıplarla da ifade edilebilir. Bunlar: ism-i fail, ism-i meful, isim fiili ve mastardır. Bu kalıpların zaman ifadesi cümle içinde kullanıldığında ortaya çıkar. Bu ise nahvî zamandır. Nahvî zaman cümleyi bir bütün olarak ele almakla anlaşılır. Çünkü burada zamanı belirleyen faktör, zaman kalıbından çok cümlenin akışı ve cümle içindeki karinelerdir. Bu açıdan yani nahvî zaman açısından bakınca mazi fiil şimdiki ve gelecek zamana delalet edebilir. Aynı şekilde muzari fiil geçmiş zamanı da ifade edebilir. Fiillerin ve fiil dışındaki kalıpların -ki bunlar fiil gibi hüküm görürler- ifade ettikleri zamanlar, cümle içindeki -ister lafzî ister hâlî olsun- karinelerin bilinmesiyle anlaşılır.

Cümle içinde meydana gelen bu zaman değişikliklerini özellikle edatlar sağlar. Örneğin: لَـمْ ve لَمَّا ile kullanılan muzari fiil geçmiş zamana, şart edatı إِنْ ile kullanılan mazi fiil gelecek zamana delalet eder. Muzari fiil; لَـمْ ve لَمَّا dışında meczum ya da mansup olarak gelince gelecek zaman, merfu olarak gelince de geçmiş zaman ifade edebilir.

Dolayısıyla, Arapça bir cümlede zamanın anlaşılabilmesi çoğunlukla edatların bilinmesine bağlıdır. Edatlar -ki bunlar lafzî karinelerdir- dışında zaman ifadesini belirleyen diğer bir karine de sözün söylenme ânındaki durumdur. Hâlî karine olarak adlandırdığımız bu karine, fiil ve fiilimsilerin (fiil manasında kullanılabilen isimlerin) ifade ettiği zamanın belirlenmesinde büyük rol oynar.

İki bölümden oluşan “Arapçada Zaman Kalıpları, Kullanım Alanları ve Türkçedeki Zamanlarla Karşılaştırılması” adlı çalışmamızın birinci bölümünde bu sarfî ve nahvî zaman ifadelerinin ortaya çıktığı yerler, kullanım alanları ile birlikte incelenmiştir.

İkinci bölümde ise Türkçe zaman kalıplarının Arapça karşılıkları verilmiş ve karşılaştırılması yapılmıştır. Böylece zaman ifadelerinin Arapça ve Türkçe açısından öğrenim ve öğretiminin kolaylaştırılması amaçlanmıştır.

Yazar ve Editör Özgeçmişleri

Prof. Dr. Mehmet Ali Şimşek, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, Arap Dili ve Belagati Anabilim Dalı

Kozan doğumlu olan yazar ilk ve orta eğitimini Adana’da ve lise eğitimini ise Antalya Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi῾nde tamamladı (1989). 1994 yılında Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Bölümü Arapça Eğitimi bölümünden mezun oldu. 1997 yılında Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’nde “Arapçada Zaman Kalıpları, Kullanım Alanları ve Türkçedeki Zamanlarla Karşılaştırılması” başlıklı teziyle yüksek lisansını, 2000 yılında Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi’nde “Arap Dilinde Çok Anlamlılık ve Karine İlişkisi” başlıklı teziyle doktorasını tamamladı. 2007 yılında doçent ve 2013 yılında profesör oldu. Hâlen Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde görev yapmaktadır. Evli ve 5 çocuk babasıdır.

Dr. Öğr. Üyesi Zeynep Arkan, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Mütercimlik ve Tercümanlık Bölümü, Arapça Mütercim Tercümanlık Anabilim Dalı

İlk ve orta öğrenimini Sakarya’da tamamlayan Zeynep Arkan, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arap Dili ve Edebiyatı mezunudur. Yüksek lisans eğitimini “Te′allemi’l-′arabiyye İsimli Eserin Arapça Öğretim ve Eğitim Teknikleri Açısından İncelenmesi”adlı teziyle Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Temel İslam Bilimleri Bölümü, Arap Dili ve Belâgatı Anabilim Dalı’nda, doktora eğitimini ise “Arapça Öğretmenlerinin Mesleki Gelişiminde STARTALK San Diego State Üniversitesi Vakfı Örneği”isimli teziyle Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Eğitimi, Arap Dili Eğitimi Anabilim Dalı’nda tamamlamıştır. Halen Ankara Hacı bayram Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arapça Mütercim Tercümanlık Bölümünde çalışmaktadır.